Բերձոր – Бердзор – Berdzor
Բերձոր, քաղաք Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանում։ Հանդիսանում է ռազմավարական կարևորագույն հանգույց Հայաստանի Սյունիքի մարզի և Արցախի Հանրապետության ենթակառուցվածքների միացման համար:Ըստ Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման՝ այն հանդիսանում է Քաշաթաղի շրջանի վարչական կենտրոնը:
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո՝ եռակողմ համաձայնագրով անցել է Արցախի Հանրապետությունում տեղակայված Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո:
Անուն
Քաղաքի հայկական անունը Բերձոր է:Առկա են տեղեկություններ, որ այն նախկինում ունեցել է հայկական Սարալանջ անունը:
Մինչև 1800-ական թվականների վերջերը Բերձորի տարածքում և հարակից մոտակա վայրերում եղել են մի շարք հայկական բնակավայրեր, որոնց սկզբնական անունները գրեթե չեն պահպանվել։
Աշխարհագրություն
Բերձոր քաղաքը գտնվում է Արցախի Հանրապետության արևմտյան մասում։ Ունի լեռնային տարածք և տարածվում է Հակարի գետի միջին հոսանքի ձախափնյա բլրալանջին։ Արևմուտքում սահմանակից է Քաշաթաղի շրջանի Սուս, Ներքին Սուս, հյուսիսում՝ Քարեգահ, հարավ-արևմուտքում՝ Աղանուս, հարավում՝ Ապարան, Աղավնո, հյուսիս-արևմուտքում՝ Շուշիի շրջանի Մեծ Շեն, Հին Շեն գյուղերին։
Ունի 1670,4 հա տարածք, որից 351,95 հա-ը անտառային նշանակության հողեր են:
Պատմություն
Հին դարեր
Բերձորը Արցախի Հանրապետության հնագույն բնակավայրերից մեկն է։ Այդ մասին են վկայում քաղաքի տարածքում պահպանված հայկական պատմամշակութային շերտի հետքերը։ Շրջակայքում գտնվող քարանձավներից հայտնաբերված սեպագիր արձանագրությունները վկայում են, որ այն եղել է Վանի թագավորության ժամանակաշրջանի՝ մ․թ․ա․ 9-ից 6-րդ դարերի բնակատեղի-բնակավայր:
Մեծ Հայքի ժամանակաշրջանում՝ մ․թ․ա․ 4-րդ դարից մինչև մ․թ․ 5-րդ դարը, Բերձորի տարածքը ընդգրկված է եղել Արցախ նահանգի Բերդաձոր գավառի մեջ։
15-ից 17-րդ դարերում Բերձորի տարածքը եղել է Սեֆյան Պարսկաստանի ենթակա կիսանկախ Քաշաթաղի մելիքության կազմում։ Մելիքությունը տարածված էր Հագարի գետի երկայնքով, որի մելիքանիստ կենտրոնը ներկայիս Սյունիքի մարզի Խնածախ գյուղն էր։ Քաշաթաղի մելիքությունը հիմնադրել է հայկական Պռոշյան իշխանական տոհմի ամենաերիտասարդ ճյուղի՝ Մելիք-Հայկազյանների ներկայացուցիչ Հայկազ 1-ինը:
Կրթություն
Բերձորի կրթական համակարգը զարգացած էր։ Գործում էր երկու միջնակարգ դպրոց, ինչպես նաև մասնագիտական ուղղվածության դպրոցական հաստատություններ[2][1][48]։
Քաղաքում 1-ին անգամ ուսումնական տարին սկսվել է 1994 թվականին, երբ նորաստեղծ թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում սեպտեմբերին դասի գնացին 35 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 12 ուսուցիչ։ 2009 թվականին այն անվանակոչվել է հայ բանաստեղծ Վահան Թեքեյանի անունով։ 2015-2016 թվականների ուսումնական տարում Վահան Թեքեյանի անվան թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում սովորում էին 197 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 27 ուսուցիչներ։ Տարբեր տարիներին դպրոցի աշակերտները Հայաստանի Հանրապետության, Արցախի Հանրապետության ինտելեկտուալ, մշակութային, մարզական օլիմպիադաներում, մրցույթներում բազմիցս արժանացել են մրցանակների[1]։ Դպրոցի տնօրեններ են եղել Անդրանիկ Երվանդյանը, Ալբերտ Մխիթարյանը, Դավիթ Դավթյանը, Արմեն Շահինյանը, Անահիտ Քոսակյանը[1]։
1996 թվականին Բերձորում սկսում է գործել թիվ 2 միջնակարգ դպրոցը, որն անվանվեց «Մալաթիա» կամավորական ջոկատի հրամանատար Վահան Զատիկյանի պատվին[1][6][25][31]։ Առաջին ուսումնական տարում դպրոցում սովորում էր 52 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 18 ուսուցիչ։ 2015-2016 թվականների ուսումնական տարում դպրոց էին հաճախում 182 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 26 ուսուցիչներ[1]։ Դպրոցի տնօրեններ են եղել Ժ․Հակոբյանը, Հ․Հակոբյանը, Հ․Արզանյանը[1]։
2015 թվականի դրությամբ քաղաքում գործում էին նաև Քաշաթաղի շրջանային Բերձորի երաժշտական դպրոցը, Բերձորի արվեստի և սպորտի դպրոցը, գիշերօթիկ դպրոցը
Առողջապահություն
Մինչև 2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմը Բերձոր քաղաքի առողջապահական ոլորտը զարգացած էր․ գործում էր շրջանային հիվանդանոցը, բազմաթիվ մասնագիտացված բուժհաստատություններ։
2019 թվականին վերակառուցման էր հանձնվել Բերձորի շրջանային հիվանդանոցի նոր շենքը, որը կրում էր հաստատության հիմնադիր բժիշկ Արցախ Բունիաթյանի անունը
//////////////////////////////
Бердзор, город в Кашатагском районе Республики Арцах. Это стратегически важный узел для соединения инфраструктур Сюникской области Армении и Республики Арцах.По административно-территориальному устройству Республики Арцах является административным центром Кашатагского района.
После 44-дневной войны в 2020 году по трехстороннему соглашению перешел под управление миротворческой части Вооруженных Сил Российской Федерации, дислоцированной в Республике Арцах.
Название
Армянское название города Бердзор, есть сведения, что раньше он носил армянское название Сараландж.
До конца 1800-х годов в районе Бердзора и близлежащих местах существовал ряд армянских поселений, первоначальные названия которых почти не сохранились.
География
Город Бердзор расположен в западной части Республики Арцах. Он имеет гористую местность и простирается до левобережного склона среднего течения реки Хакари. Граничит с Сус, Неркин Сус Кашатагского района на западе, Карегах на севере, Аганус на юго-западе, Апаран, Агавно на юге, села Мец Шен, Хин Шен Шушинского района на северо-западе.
Имеет площадь 1670,4 га, из которых 351,95 га составляют лесные угодья.
История
Древние века
Бердзор – одно из древних поселений Республики Арцах. Об этом свидетельствуют сохранившиеся в городе следы армянского историко-культурного слоя. Клинописные надписи, найденные в близлежащих пещерах, указывают на то, что это относится к периоду царства Ван до нашей эры. Городище-поселение 9-6 вв.
В Великую Армянию эпоху до н.э. С 4 века до нашей эры В V веке территория Бердзора была включена в состав Бердазорского уезда Арцахской области.
С 15 по 17 века территория Бердзора входила в состав полунезависимого Кашатагского эмирата Сафьянской Персии. Меликиты были распространены по реке Хагари, меликанистским центром которой было село Хнацах в нынешнем Сюникском районе. Кашатагский меликат был основан Айказом 1, представителем младшей ветви армяно-прусской династии меликов-айказцев.
Образование
Образовательная система Бердзора была развита. Были две средние школы, а также профессионально-технические училища.
Учебный год в городе впервые начался в 1994 году, когда 35 учеников под руководством 12 учителей в сентябре пошли на занятия во вновь созданную среднюю школу №1. В 2009 году ему было присвоено имя армянского поэта Ваана Текеяна[27][1]. В 2015-2016 учебном году обучалось 197 студентов, которых обучали 27 преподавателей]. В разные годы учащиеся школы завоевали множество призов на интеллектуальных, культурных, спортивных олимпиадах и конкурсах Республики Армения и Республики Арцах . Директорами школы были Андраник Ервандян, Альберт Мхитарян, Давид Давтян, Армен Шагинян, Анаит Косакян.
В 1996 году в Бердзоре начала действовать средняя школа № 2, названная в честь Ваана Затикяна, командира добровольческого отряда «Малатия». В первый учебный год обучалось 52 студента, которых обучали 18 преподавателей. В 2015-2016 учебном году школу посещали 182 ученика, преподавали 26 учителей. Директорами школы были Ж.Акопян, О.Акопян, О.Арзанян.
По состоянию на 2015 год в городе также действовали Бердзорская музыкальная школа Кашатагского района, Бердзорская художественная и спортивная школа, школа-интернат.
Здравоохранение
До армяно-азербайджанской войны 2020 года сфера здравоохранения города Бердзор была развита. функционировали районная больница, многие специализированные лечебные учреждения.
В 2019 году новое здание Бердзорской районной больницы, носящей имя основателя учреждения доктора Арцаха Буниатяна, было передано на реконструкцию.
Berdzor, a city in the Kashatagh region of the Republic of Artsakh. It is a strategically important junction for connecting the infrastructures of the Syunik region of Armenia and the Republic of Artsakh. According to the administrative territorial division of the Republic of Artsakh, it is the administrative center of the Kashatagh region.
After the 44-day war in 2020, it came under the control of the peacekeeping unit of the Armed Forces of the Russian Federation stationed in the Republic of Artsakh by a tripartite agreement
Name
The Armenian name of the city is Berdzor. There are reports that it used to have the Armenian name of Saralanj.
Until the end of the 1800s, there were a number of Armenian settlements in the territory of Berdzor and nearby places, whose original names were almost not preserved.
Geography
The city of Berdzor is located in the western part of the Republic of Artsakh. It has a mountainous area and extends to the left bank slope of the middle stream of Hakari River. It borders Sus, Nerkin Sus of Kashatagh region in the west, Karegah in the north, Aghanus in the southwest, Aparan, Aghavno in the south, Mets Shen, Hin Shen villages of Shushi region in the northwest.
It has an area of 1670.4 ha, of which 351.95 ha are forest lands.
History
Ancient centuries
Berdzor is one of the ancient settlements of Artsakh Republic. This is evidenced by the traces of the Armenian historical and cultural layer preserved in the city. Cuneiform inscriptions found in nearby caves indicate that it was from the Van Kingdom period, BC. Settlement-settlement of the 9th to 6th centuries.
During the Great Armenian era, BC From the 4th century to AD In the 5th century, the territory of Berdzor was included in Berdazor province of Artsakh province.
From the 15th to the 17th centuries, the territory of Berdzor was part of the semi-independent Kashatagh emirate under Safyan Persia. Melikity was spread along the Hagari River, the Melikanist center of which was the village of Khnatsakh in the current Syunik region. The Melikate of Kashatagh was founded by Haykaz 1, the representative of the youngest branch of the Armenian Prussian dynasty, the Melik-Haykazians.
Education
The educational system of Berdzor was developed. There were two secondary schools, as well as vocational schools.
The school year started in the city for the first time in 1994, when 35 students, taught by 12 teachers, went to class in September at the newly established secondary school No. 1. In 2009, it was named after the Armenian poet Vahan Tekeyan. In the academic year of 2015-2016, there were 197 students who were taught by 27 teachers. In different years, the students of the school won many prizes in the intellectual, cultural, sports Olympiads and competitions of the Republic of Armenia, Artsakh Republic. The principals of the school were Andranik Yervandyan, Albert Mkhitaryan, Davit Davtyan, Armen Shahinyan, Anahit Kosakyan[1].
In 1996, secondary school No. 2 started operating in Berdzor, which was named in honor of Vahan Zatikyan, the commander of the “Malatia” volunteer squad. In the first academic year, there were 52 students who were taught by 18 teachers. In the academic year of 2015-2016, 182 students attended school, taught by 26 teachers. The directors of the school were Zh. Hakobyan, H. Hakobyan, H. Arzanyan [1].
As of 2015, Kashatagh district Berdzor music school, Berdzor art and sports school, boarding school also operated in the city.
Healthcare
Before the Armenian-Azerbaijani war of 2020, the healthcare sector of Berdzor city was developed. the district hospital, many specialized medical institutions were functioning.
In 2019, the new building of Berdzor District Hospital, named after the founder of the institution, Dr. Artsakh Buniatyan, was handed over for reconstruction.
You must be logged in to post a comment.